Τρόποι επικοινωνίας του υποκειμένου τότε και σήμερα

Κυριακή 10 Οκτωβρίου 2010

Ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη και ψυχική παραμόρφωση D.W. Winnicott





Ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη και ψυχική παραμόρφωση D.W. Winnicott
Κυβέλου Ευαγγελία

Mcs Κλιν. Ψυχολογίας και Ψυχοπαθολογίας
Εκ. Μέλος Ελληνικής Εταιρείας Ομαδικής Ανάλυσης και Οικογενειακής Θεραπείας


Η ψυχική υγεία του ενήλικου ατόμου καθορίζεται σε όλα τα στάδια της παιδικής ηλικίας (Winnicott, 1952). Για αυτόν τον λόγο θα παρουσιάσουμε την ψυχική εξέλιξη του παιδιού προσπαθώντας να αναδείξουμε το σημείο που ο ψυχωτικός ασθενής μας δεν μπόρεσε να προχωρήσει ψυχοσυναισθηματικά. Θα προσεγγίσουμε το θέμα χρησιμοποιώντας σαν βάση την θεωρία του Winnicott.
Παραθέτουμε το σχήμα 9 και 10 από το άρθρο Ψυχώσεις και παιδική φροντίδα, του Winnicott (1952).




















Το βρέφος στην αρχή της ζωής του είναι μέσα σε μια αδιατάρακτη απομόνωση
Στην περίπτωση του σχήματος 9, το μωρό στο οποίο επιτρέπεται από το περιβάλλον του αυτή η απομόνωση, σύντομα θα κάνει μια αυθόρμητη κίνηση προς αυτό. Αν το περιβάλλον ανταποκριθεί σε αυτό το κάλεσμα, θα δημιουργηθεί σχέση μεταξύ τους και το παιδί θα αποκτήσει την αίσθηση ότι υπάρχει.
Στο σχήμα 10 ο Winnicott, δείχνει πάλι το βρέφος που όπως πάντα ξεκινάει από μια κατάσταση πρωταρχικής απομόνωσης αλλά που στην συνέχεια κατακλύζεται από ένα διεισδυτικό περιβάλλον. Συνέπεια αυτού θα είναι η συρρίκνωση της αίσθησης εαυτού του βρέφους και η επιστροφή του στο κλείσιμο της αρχικής απομόνωσης του. Μετά από παρόμοιες συνεχόμενες επαναλήψεις, οι σχέσεις με τους άλλους, θα αποτελέσουν πλέον μόνιμη απειλή για αυτό.
Η επαρκής μητρική φροντίδα καλλιεργεί στο βρέφος την ψευδαίσθηση ότι ο κόσμος βρίσκεται κάτω από τον πλήρη έλεγχο του. Μητέρα και βρέφος συναντιούνται σ’ αυτή την κοινή «αυταπάτη» η οποία ως εμπειρία συνιστά την πρώτη μορφή επικοινωνίας του παιδιού με το εξωτερικό περιβάλλον. (Σχήμα 11, 12, Winnicott,1952).



















Αυτό γίνεται διότι, το βρέφος, υφιστάμενο τις ενορμήσεις του, ενεργοποιεί την εγγενή ικανότητα του να δημιουργεί, αναπαράγοντας στην φαντασία του αυτό που του προσέφερε το περιβάλλον. Η μητέρα, παρέχει το στήθος της, με την επιθυμία να γίνει αυτό αντικείμενο επίθεσης του πεινασμένου «παιδιού» της
Κατά τον Winnicott, εάν στην θέση της λέξης αυταπάτη τοποθετήσουμε τον αντίχειρα, την κουβερτούλα, το αρκουδάκι, καταλαβαίνουμε ότι μιλάμε για τα μεταβατικά αντικείμενα που δημιουργούν αυτή την ενδιάμεση περιοχή της αυταπάτης που για τα βρέφη είναι μια απολύτως αποδεκτή περιοχή.
Ο Winnicott (1962), θέλοντας να καταδείξει την σημασία του ζεύγους μητέρας – παιδιού λέει : Κατά την στιγμή του θηλασμού, δεν υπάρχει ανταλλαγή ανάμεσα στη μητέρα και το παιδί της. Το νήπιο παίρνει από ένα στήθος που είναι μέρος του νηπίου και η μητέρα δίνει γάλα σε ένα νήπιο που είναι μέρος του εαυτού της.
Η απόκτηση μιας προσωπικής εικόνας σώματος, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κατάστασης της απαρτίωσης. Σύμφωνα με τον Winnicott, το εγώ βασίζεται σε ένα σωματικό εγώ και στην κατάσταση της υγιούς ανάπτυξης, το πρόσωπο του μωρού αρχίζει να συνδέεται με το σώμα και τις λειτουργίες του σώματος, έχοντας το δέρμα ως μεμβράνη-όριο. Υπό ευνοϊκές συνθήκες το δέρμα γίνεται όριο ανάμεσα στο εγώ (my) και στο μητρικό εγώ. Η ψυχή έχει αρχίσει να ζει στο σώμα και έχει εγκαινιαστεί μια ατομική ψυχοσωματική ζωή (Winnicott, 1962).
Από αυτή την ψευδαίσθηση (αυταπάτη) το παιδί μπορεί σταδιακά να βγει καθώς η μητέρα, ανταποκρινόμενη στις ανάγκες του, το βοηθά να γεφυρώσει την ύπαρξη του με τον κόσμο, δηλαδή να «αρχίσει να υπάρχει», αποκτώντας μια ατομική υπόσταση, «απαρτιωνόμενο». Η εκπλήρωση από τη μητέρα των παντοδύναμων εκφράσεων του βρέφους ενισχύει το αδύναμο εγώ του και αρχίζει να παίρνει ζωή ένας αληθής εαυτός. Το παιδί καθίσταται τελικά ικανό να προχωρήσει στην δημιουργία των πρώτων σχέσεων αντικειμένου.
Η σταθερή επανάληψη της μητρικής φροντίδας και της ειδικής εκείνης λειτουργίας που αναφέρεται από τον Winnicott, ως κράτημα (Holding), εξασφαλίζει την αίσθηση της συνέχειας της ύπαρξης του εαυτού του.
Το βρέφος, από το στάδιο της συγχώνευσης με την μητέρα περνάει στη φάση της απόλυτης εξάρτησης, όπου και εκεί δεν αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως μια οντότητα ξεχωριστή από το εξωτερικό περιβάλλον. Διάκριση μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας δεν υπάρχει. Ακόμα και η μητέρα συνιστά μέρος του παιδιού, αφού μητέρα και παιδί είναι στην ουσία ακόμα συγχωνευμένοι. Προοδευτικά μόνο θα γίνει ικανό να βιώνει στιγμές αυτοσυγκρότησης και να αποκτά μεγαλύτερο βαθμό αυτονομίας, στην οποία θα συμβάλλει και η απόκτηση μιας πρώτης συνείδησης της έννοιας του χρόνου. Αυτή θα προκύψει από την σταθερότητα της μητρικής φροντίδας όπου η χρονική τακτικότητα των καθημερινών φροντίδων εναλλάσσεται από ανεκτά διαστήματα απομάκρυνσης- ματαίωσης.
Το βρέφος βιώνει μια κατάσταση αποσύνδεσης, η οποία αναφέρεται στη διασπασμένη αντίληψη που έχει για την εσωτερική και εξωτερική πραγματικότητα. Είναι σαν να αντιλαμβάνεται κάθε φορά διαφορετικούς μερικούς εαυτούς. Με τον ίδιο «μερικό», αποσπασματικό τρόπο αντιλαμβάνεται τη φροντίδα. Όταν η μητέρα είναι παρούσα βιώνεται ως καλή, όταν όμως είναι απούσα βιώνεται ως μια άλλη, καταδιωκτική μητέρα. Με αυτόν τον αποσπασματικό τρόπο συλλαμβάνει και τα διάφορα κομμάτια του σώματος του ως διασπασμένα μέλη ή μερικά αντικείμενα.
Επιπλέον, το βρέφος κατακλύζεται από ενστικτικές ανάγκες οι οποίες βιώνονται από αυτό ως εξωτερικές. Η κύρια αιτία που καθιστά δυνατή την κυριαρχία πάνω στις ενορμήσεις είναι η μητρική φροντίδα, αφού το μητρικό εγώ συμπληρώνει το βρεφικό εγώ κάνοντας το έτσι ισχυρότερο και σταθερό.


Βιβλιογραφία


Anzieu, D., Le Moi-Peau, Dunod-Bordas, 2η έκδοση, 1995.
Klein M., The Writings of Melanie Klein: vol. II, The Psycho-Analysis of Children, στο Narrative of Child Analysis, London, Hogarth Press, 1975.
Segal H., Μέλανι Κλάιν, μετάφραση Χατζόπουλος Θ., Καστανιώτης, Αθήνα, 1995, σσ. 136-147.
Bourdin D., Η ψυχανάλυση από τον Φρόϋντ ως τις μέρες μας, Ελληνική μετάφραση Καραστάθη Α., Κριτική, Αθήνα, 2005.
Beteman A. and Holmes J., Εισαγωγή στην Ψυχανάλυση Σύγχρονη θεωρία και πρακτική, Ελληνική μετάφραση Τεττέρη Ι. Αθήνα, Καστανιώτη 2001, σσ.92-93.
Dolto F., L’image inconsciente du corps, Seuil, Paris, 1984.
Winnicot D.W.,Το παιδί, το παιχνίδι και η πραγματικότητα, Καστανιώτη, Αθήνα, 2000.
Winnicot D.W., Το παιδί, η οικογένεια και ο εξωτερικός του κόσμος, Καστανιώτη, 2001.
Winnicot D.W., Διαδικασίες ωρίμανσης και διευκολυντικό περιβάλλον, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003.
Winnicot D.W., (1952), Ψυχώσεις και παιδική φροντίδα, στο Από την παιδιατρική στην ψυχανάλυση, Ελληνική μετάφραση Χατζόπουλος Θ., Καστανιώτη, Αθήνα, 1991, σσ.366-377.
Winnicot D.W., (1951), Μεταβατικά αντικείμενα και μεταβατικά φαινόμενα, στο Από την παιδιατρική στην ψυχανάλυση, Ελληνική μετάφραση Χατζόπουλος Θ., Καστανιώτη, Αθήνα, 1991, σσ.378-397.
Lacan, J.(1949), « Le stade du miroir comme formateur de la fonction du Je telle qu’elle nous est révélée dans l’expérience psychanalytique », στα Écrits I, Paris, Petite Bibliothèque Seuil, 1999.


Σχετικές σελίδες σε αυτό το blog
Μητρική φροντίδα D.W. Winniccott
http://e-psychotherapia.blogspot.com/2010/10/dw-winniccott.html

Μεταβατικό αντικείμενο D.W. Winniccott
http://e-psychotherapia.blogspot.com/2010/10/dw-winniccott_10.htmlΨυχοσυναισθηματική εξέλιξη
Freud, Klein, Bion, Lacan, Winnicott
http://e-psychotherapia.blogspot.com/2010/10/freud-klein-bion-lacan-winnicott.html


Ψύχωση- Νεύρωση- Διαστροφή

Δεν υπάρχουν σχόλια: