Τρόποι επικοινωνίας του υποκειμένου τότε και σήμερα

Πέμπτη 15 Οκτωβρίου 2009

Καρδιολογικά νοσήματα και ψυχοθεραπεία








Κυβέλου Ευαγγελία
Mcs Κλιν. Ψυχολογίας και Ψυχοπαθολογίας
Εκ.μέλος Ελληνικής Εταιρείας Ομαδικής Ανάλυσης και Οικογενειακής Θεραπείας



Καρδιολογικά νοσήματα και ψυχοθεραπεία




Έχει γίνει κοινή συνείδηση, τόσο στο φάσμα της Ιατρικής όσο και της ψυχοθεραπείας, ότι ο συνδυασμός βιολογικών θεραπειών και ψυχοθεραπείας –είτε συγχρόνως είτε σε διαφορετική φάση της νόσου- δύναται να ενισχύσει το θεραπευτικό αποτέλεσμα και να ανακουφίσει περισσότερο τον ασθενή.

Ιδιαίτερη σχέση διαπιστώνεται μεταξύ της στεφανιαίας νόσου και του τρόπου συμπεριφοράς Τύπου Α, ο οποίος περιγράφηκε από τους Friedman και Rosenman. Τα άτομα Τύπου Α είναι έντονα ανταγωνιστικά, επιθετικά και ανυπόμονα, βρίσκονται υπό μεγάλη πίεση χρόνου και εμφανίζουν μια επίμονη επιθυμία για αναγνώριση και προσωπική επιτυχία. Είναι γενικά σε κατάσταση εγρήγορσης, σε μυϊκή τάση, και η ομιλία τους είναι συχνά ταχεία και εμφατική. Μπορεί να εμφανίζουν επίσης ορισμένα φυσιολογικά χαρακτηριστικά, όπως είναι η αλλαγή του λιποπρωτεϊνικού δείκτη, στην αύξηση της μέσης τιμής των επιπέδων της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων στον ορό, στην αύξηση της τιμής των αιμοπεταλίων στη γενική αίματος και σε μια μικρή μείωση της συσσώρευσης των αιμοπεταλίων, κατά την άσκηση. Οι ασθενείς που δεν έχουν τέτοια χαρακτηριστικά ονομάζονται άτομα Τύπου Β. Είναι μάλλον χαλαροί, σέβονται τους άλλους, αισθάνονται ικανοποιημένοι και η συμπεριφορά τους γενικά είναι αβίαστη.
Σχετικά με τις καρδιολογικές παθήσεις η μελέτη (Friedman, Thoresen et al 1982) μας δίνει εντυπωσιακά αποτελέσματα σε εμφραγματίες ασθενείς. Μελετήθηκαν για ένα χρόνο 1.035 μετεμφραγματικοί ασθενείς, εκ των οποίων οι 300 συμμετείχαν σε τακτικές ομαδικές συναντήσεις καρδιολογικής Συμβουλευτικής για τους καρδιολογικούς παράγοντες κινδύνου της στεφανιαίας νόσου, ενώ 600 ασθενείς συμμετείχαν, επί πλέον, και σε τακτικές ομαδικές συναντήσεις με ψυχολόγο ή ψυχίατρο για τροποποίηση της συμπεριφοράς τύπου Α. Οι υπόλοιποι ασθενείς είχαν τεθεί απλώς σε ετήσια παρακολούθηση. Τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά ήδη από τον πρώτο χρόνο της μελέτης, αφού μειώθηκαν τόσο οι υποτροπές εμφραγμάτων όσο και οι αιφνίδιοι καρδιακοί θάνατοι στους ασθενείς που συμμετείχαν στα ομαδικά προγράμματα. Σύμφωνα με τους μελετητές ο στόχος που είχαν ήταν να τροποποιήσουν τη συμπεριφορά τύπου Α, ανεξάρτητα από τις διάφορες ψυχολογικές υποθέσεις για την αιτιολογία της, π.χ. άγχος, κατάθλιψη, ψυχαναγκασμοί, έλλειψη ικανοποίησης από τον γάμο ή τη δουλειά, έλλειψη μητρικής αγάπης κ.τ.λ. Μετά από τρία χρόνια follow- up των ασθενών, διαπιστώθηκε ότι οι 600 ασθενείς που συμμετείχαν και στις ομάδες καρδιολογικής Συμβουλευτικής και στις Ψυχοθεραπευτικές ομάδες για τροποποίηση της συμπεριφοράς τύπου Α είχαν και ελάττωση της συμπεριφοράς τύπου Α και μείωση των υποτροπών εμφράγματος σε σχέση με τους 300 ασθενείς που συμμετείχαν μόνο στις ομάδες καρδιολογικής Συμβουλευτικής. Στα 4,5 χρόνια follow- up (Friedman, Thoresen et al 1986) διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς που προαναφέρθηκαν εξακολουθούσαν να έχουν λιγότερες υποτροπές εμφράγματος από τους άλλους 300. Η μακροχρόνια αυτή μελέτη απέδειξε για πρώτη φορά ότι η τροποποίηση (μείωση) της συμπεριφοράς τύπου Α ελαττώνει και την καρδιακή νοσηρότητα και την καρδιακή θνησιμότητα στους μετεμφραγματικούς ασθενείς.
Μια άλλη μελέτη σχετικά με μετεμφραγματικούς ασθενείς είναι των Mitsibounas et al (1992). Στο θεραπευτικό πρόγραμμα ομαδικής θεραπείας εναισθητικού τύπου, συμπεριελήφθησαν 23 ασθενείς με πρόσφατο οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου και χρησιμοποιήθηκε αντίστοιχη ομάδα ελέγχου. Ο σκοπός της παρέμβασης απέρρεε από την υπόθεση ότι κάποια βασική ψυχοσύκρουση στη ζωή του ασθενούς προκαλούσε ψυχική ένταση που ενίσχυσε τους γνωστούς παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο και έμφραγμα μυοκαρδίου. Με αυτή την έννοια, η βοήθεια επίλυσης της ψυχοσύγκρουσης μέσω της αξιοποίησης των ομαδικών δυναμικών θα είχε ως επακόλουθο την μείωση των παραγόντων κινδύνου. Οι συγγραφείς διαπίστωσαν σημαντική μείωση των παραγόντων κινδύνου, με προεξάρχουσα τη δραματική μείωση της χολεστερόλης σε τέτοια επίπεδα που δεν οδηγούν ούτε τα ισχυρότερα αντιχολεστερολικά.
Παρά τα θεαματικά αποτελέσματα αυτών αλλά και άλλων ερευνών, που δεν κρίνουμε σκόπιμο να επεκταθούμε στο παρόν κείμενο, οι ασθενείς με καρδιακά νοσήματα -όπως και άλλα σωματικά νοσήματα- που θα μπορούσαν να βοηθηθούν από μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία δύσκολα προσέρχονται για ομαδική ή ατομική ψυχοθεραπεία. Ένας από τους κυριότερους λόγους είναι το αίσθημα ντροπής του να δεχτούν ψυχική βοήθεια καθώς και η δυσκολία τους να ρηματοποιήσουν τα συναισθήματα τους.
Ο Paul MacLean χρησιμοποιώντας το ανατομικό μοντέλο του ¨τριαδικού εγκεφάλου¨ υποστήριξε ότι, κάποια άτομα αντί να μεταβιβάζουν τα συναισθήματα στο νεοφλοιό (λεκτικό εγκέφαλο) και να βρίσκουν έκφραση μέσω της συμβολικής χρήσης των λέξεων, τα επιβαρυντικά συναισθήματα βρίσκουν άμεση έκφραση μέσω οδών του αυτόνομου ΝΣ και αυτά μεταφράζονται σε ένα είδος «γλώσσας των οργάνων».
Οι Γάλλοι ψυχαναλυτές Marty και MUzan περιέγραψαν από την κλινική τους εμπειρία σε ένα ευρύ φάσμα σωματικά ασθενούντων ατόμων, ότι πολλοί από τους ασθενείς τους εμφάνιζαν αδυναμία παραγωγής φαντασιώσεων και η ομιλία τους ήταν άκαμπτα προσδεδεμένη με την πραγματικότητα με ένα τρόπο σκέψης που ονόμασαν pensée opératoire (μηχανιστική σκέψη). Αυτοί οι ασθενείς εμφανίζουν συχνά μια ειδική διαταραχή στις συναισθηματικές και συμβολικές λειτουργίες, η οποία καθιστά τον επικοινωνιακό τους τρόπο με τους άλλους ανθρώπους στείρο, άχρωμο και δύσκολο. Αυτή η διαταραχή που ονομάστηκε από τον Sifneos ¨αλεξιθυμία¨ χαρακτηρίζεται από μια κλινικά σημαντική ομοιογένεια και συναντάται σε άτομα ανεξαρτήτως ψυχοπαθολογίας ακόμα και ελεύθερα αυτής. Τα αλεξιθυμικά άτομα ενδέχεται να παρουσιάζονται σαν ψυχιατρικά- ψυχολογικά φυσιολογικά, αλλά η ρύθμιση των εσωτερικών συναισθηματικών τους καταστάσεων καθώς η φυσιολογική σωματική τους λειτουργικότητας είναι ιδιαίτερα επισφαλής. Όταν βρίσκονται κάτω από στρες, αντί να εμφανίζουν νευρωτικά συμπτώματα, έχουν την τάση να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες τροφής, αλκοόλ ή φαρμάκων, να βιώνουν μια ασαφή και σχεδόν μη περιγράψιμη σωματική επιβάρυνση οφειλόμενη σε αυτονομική αστάθεια (Flannery, 1978), ή να εμφανίζουν σωματική νόσο με μεταβολές στους ιστούς.
Η μέτρηση της αλεξιθυμίας που φαίνεται να σχετίζεται με τη σωματική νόσηση και δεδομένου ότι η αλεξιθυμία είναι μια επικοινωνιακή διαταραχή, ανιχνεύεται μέσω προβλητικών δοκιμασιών, εκ των οποίων τα πλέον αξιόπιστα είναι αυτά του Murraray TAT (Thematic Appreception Test) και Rorschach καθώς και η γραφοπροβλητική δοκιμασία SAT 9 η οποία εισήχθη πρόσφατα από την Demers-Desrosiers (1982) και τους συνεργάτες της, που παρέχει ένα άμεσο μέτρο της συμβολοποιητικής λειτουργίας.
Η θεραπευτική προσέγγιση η οποία συνιστάται βασίζεται στην τεχνική του να βοηθηθεί ο ασθενής, ώστε να αναπτύξει ανοχή απέναντι στα συναισθήματα του, να μάθει να τα αναγνωρίζει, να τα ερμηνεύει και να τα οργανώνει καθώς και να βρει αποτελεσματικότερους τρόπους στην επικοινωνία του με τους άλλους.
Η ολιστική αντιμετωπίσει του ασθενούς ως βιολογικο-κοινωνιο-ψυχολογικής οντότητας από τους θεράποντες ιατρούς και η απενοχοποίηση των όσο αφορά την ψυχολογική στήριξη μπορεί να οδηγήσει σε ορατά καλύτερα αποτελέσματα τόσο στην ποσοτική όσο και στην ποιοτική ζωή των ασθενών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
· Beitman B.D., Klerman G.L. Integrating Pharmacotherapy and Psychotherapy.American Psychiatric Press, Washington, 1991.
· Γιαννίτση Σταυρούλα, Ψυχοσωματική και Ομαδική Ψυχοθεραπεία, Ελληνικά Γράμματα Πανεπιστημιακές εκδόσεις, Αθήνα, 1997.
· Friedman M., Thoresen C.E., Gill j.j., Ulmer Thomson L., Powell L., et al. 1982. “Feasibility of Alteing Type A Behavior Pattern After Myocardial Infarction. Recurrent Coronary Prevention Project Study: Methods, Baseline Results and Preliminary Findings”. Circulation. 66: 83-92.
· Friedman M., Thoresen C.E., J.J., Powell L.H., Ulmer D., Thomson L. et al. 1984. “Alteration of Type A Behavior and Reduction in Cardiac Recurrences in Postmyocardial Infarction Patients” American Heart Journal. 108:237-248.
· Friedman M., Thoresen C.E., Gill j.j., Ulmer Thomson L., Powell L., Price V.A., et al. 1986. “Alteration of Type A Behavior and Reduction in Cardiac Recurrences in Postmyocardial Infarction Patients” American Heart Journal.112:653-665.
· Marty, P. & de M’ Uzan, M. 1963 “La pensée operatoire”. Rev. Franç. Psychoanal., 1963, 27 (Suppl.) : 1345-1356.
· Gaeme J. taylor by arrangement with International Universites Press and Mark Paterson, 1987.

Σχετικά άρθρα στο παρών blog:
Ομάδες για ασθενείς με σωματικές νόσους

Πότε και σε τι μπορεί να με βοηθήσει η ψυχοθεραπεία

Ομάδες αυτοβοήθειας
Ανώνυμοι Αλκοολικοί, η Ανάνηψη, Ανώνυμοι Υπερφάγοι

Δεν υπάρχουν σχόλια: